Με τον όρο σεξυπνία (sexsomnia) ή σεξοβασία περιγράφεται η σεξουαλική δραστηριότητα ενός ατόμου που συμβαίνει ενώ .. κοιμάται.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα, η σεξυπνία συμβαίνει στα στάδια NREM του ύπνου (ύπνος χωρίς ταχείες κινήσεις των οφθαλµών), που είναι και τα πιο βαθιά στάδια κατά τη διάρκεια του κύκλου του ύπνου και στα οποία δεν βλέπουμε όνειρα. Τα όνειρα σεξουαλικού περιεχομένου δεν εμπίπτουν στο ομολογουμένως παράδοξο αυτό φαινόμενο.
Η σεξοβασία κατατάσσεται σε ένα ευρύτερο σύνολο φαινομένων που χαρακτηρίζονται ως παραϋπνίες και στις οποίες περιλαμβάνεται κάθε μη φυσιολογική δραστηριότητα, συμπεριφορά ή εμπειρία που συμβαίνει σε κατάσταση ύπνου. Γι’ αυτό άλλωστε μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες παραϋπνίες, όπως η υπνοβασία ή το παραμιλητό.
Η σεξοβασία παραμένει εν πολλοίς ένα μυστηριώδες φαινόμενο, αφού δεν έχουν γίνει πλήρως κατανοητά τα αίτια και τα συμπτώματά της. Το πρώτο επίσημα καταγεγραμμένο περιστατικό σεξοβασίας καταγράφηκε το 1986.
Οι σεξουαλικές συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν τη σεξοβασία άλλοτε κατευθύνονται προς το ίδιο το άτομο (π.χ. αυτοϊκανοποίηση) και άλλοτε προς ένα άλλο άτομο. Ένας γονέας, συγκάτοικος ή και ερωτικός σύντροφος συνήθως είναι το πρώτο άτομο που διαπιστώνει τα πρώτα σημάδια της σεξοβασίας.
Τυπικά συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τη σεξοβασία μπορούν να θεωρηθούν τα αγγίγματα και τα χάδια, τα βογκητά, η αυτοϊκανοποίηση, οι κινήσεις της λεκάνης, η σεξουαλική επαφή, η απουσία αναμνήσεων των σεξουαλικών πράξεων, το «κενό» βλέμμα κατά τη διάρκεια των σεξουαλικών πράξεων και η απουσία αντίδρασης σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος
Παράγοντες που θεωρείται ότι πυροδοτούν ένα επεισόδιο σεξοβασίας είναι οι εξής: έλλειψη ύπνου, άγχος, υπερβολική κόπωση, κατάχρηση αλκοόλ, απορρύθμιση του βιολογικού ρολογιού (π.χ. λόγω εργασίας σε βάρδιες). Παράλληλα η σεξυπνία συνδέεται πολλές φορές με την υπνική άπνοια, τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, τις ημικρανίες, την επιληψία και άλλα.
Για την αντιμετώπιση της, αν αναγνωριστεί ως αιτία των επεισοδίων κάποιος σαφής παράγοντας, όπως η κατάχρηση αλκοόλ, τότε η αποφυγή αυτού μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραϋπνίας. Άλλοτε πάλι συνιστάται η διατήρηση ενός σωστού προγράμματος στον ύπνο όπου στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η αποκατάσταση του προγράμματος του ύπνου έχει επιφέρει και τη λύση του προβλήματος.
